 |
 |
 |
|
 |
Gość nr
on-line
1 osoba
max on-line - 2045
w dniu 22.09.2020 r.
|
 |
|
 |
 |
|
|
|
Z reguły ryby rozmnażają się składając ikrę. Zapłodnienie następuje poza organizmem samicy, gdy po złożeniu jaj samiec polewa ikrę nasieniem. U większości gatunków ryb rozwój jaj aż do momentu wylęgu odbywa się bez udziału rodziców. Zazwyczaj samce swym wyglądem nie różnią się zbytnio od samic, nie można ich wcale odróżnić lub jest to bardzo trudne. W okresie godowym u wielu gatunków ryb następują jednak zmiany ubarwienia, a u niektórych gatunków zmienia się również kształt ciała. Łososiowate (łososie, trocie i pstrągi), a także inne gatunki ryb, np. cierniki, przybierają wspaniałe, rzucające się w oczy ubarwienie, tak że mówi się, iż są w szacie godowej. U samców ryb łososiowatych dolna szczęka rośnie i zakrzywia się hakowato ku górze. Można te zmiany obserwować również u mleczaków pstrągów (tak nazywa się samce), jednak nie są one tak duże jak u łososia. W okresie tarła także u samców innych gatunków ryb (np. u płoci) pojawia się przeważnie w okolicy głowy biala, ospowata wysypka. Gruzełki wyglądają jak małe, białe, zwężające się ku górze perełki i są bardzo twarde. Przypuszcza się, że dzięki nim podczas składania jaj i ich zapładniania zwiększa się wzajemna styczność ryb. U samicy różanki w okresie tarła pokładełko przybiera postać długiej rurki, za pomocą której jaja składane są pojedynczo do jamy skrzelowej różnych gatunków słodkowodnych małży. Samiec przybiera w tym czasie wspaniale lśniącą, różowofioletową szatę godową. Szereg gatunków ryb wykazuje drugorzędowe cechy płciowe, które zaznaczają się nie tylko w okresie tarła, lecz są widoczne w okresie całego ich życia. Należą do tych gatunków liny i ślizy, których samce mają silnie powiększone płetwy brzuszne. U samca lina zewnętrzny promień tych płetw jest przy tym silnie pogrubiony. Drugorzędną cechą płciową są pojedyncze łuski znajdujące się na płetwie brzusznej samca śliza. Innym przykładem stałego dymorfizmu płciowego jest powiększona, o brunatnoczerwonym rysunku, płetwa grzbietowa samca lipienia, ulubione wędkarskie trofeum, zwane potocznie flagą. Organy płciowe (gonady) są u ryb młodych, przed osiągnięciem dojrzałości płciowej oraz poza okresem tarła, bardzo małe. Znacznie powiększają się one z chwilą osiągnięcia przez ryby dojrzałości płciowej i zbliżania się pory tarła. U samców produkują one nasienie, "mleczko", u samic -jaja, czyli "ikrę", zależnie od gatunku o różnej wielkości i liczbie. W pełni rozwinięte gonady mieszczą się w jamie ciała z lewej i prawej strony. Są parzyste i wyglądają jak dwa nabite, sprężyste, podłużne worki. U samic są to jajniki, u samców zaś jądra. U samicy okonia obydwa jajniki łączą się w jeden. O tym, w jakim wieku ryby uzyskują dojrzałość płciową, decydują warunki życiowe. Zazwyczaj samce dojrzewają wcześniej od samic. Liczba jaj składanych przez samicę zależy od gatunku i wielkości ryby. l tak samica różanki składa łącznie około 40 jaj. W przeciwieństwie do niej samica karpia składa około 150000-250000 ziaren ikry na jeden kilogram wagi swego ciała. Są to jednak ekstremalne przykłady. Regułą jest, że im bardziej dostępne jest miejsce składania ikry - a wiele ryb składa ikrę, która swobodnie unosi się w wodzie - tym bardziej narażona jest ona na niebezpieczeństwo. Liczba jaj musi być więc odpowiednio duża, aby pomimo niebezpieczeństw rozwinęła się z niej ilość wylęgu zapewniająca utrzymanie gatunku. Do złożenia ikry samice wyszukują specjalne miejsca, różne dla różnych gatunków. Mówi się na przykład o miejscach litofilnych i fitofilnych.
Ryby pierwszej grupy (do niej należy również łosoś) uderzeniami trzona ogonowego wykopują w dnie strumienia jamę. Do tej "kołyski" składają ikrę, zasypując ją następnie żwirem. Ikra ryb fitofilnych często rozwieszana jest długimi wstęgami na podwodnych roślinach i gałęziach. Ikra wielu gatunków - składana pojedynczo, jak i we wstęgach - otoczona jest kleistą substancją, sprawiającą, że wstęgi trzymają się razem, a ikra przykleja się do podwodnych roślin i przedmiotów. U niektórych gatunków (szczupak, okoń) wszystkie jaja składane są jednorazowo. Inne gatunki ryb (wiele gatunków karpiowatych) składają je w dużych odstępach czasu, gdyż jaja w jajniku dojrzewają stopniowo, partiami. Natychmiast, gdy samica złoży jaja do wody, samiec podpływa możliwie blisko do ikry i przepływając ponad nią polewa ją mleczkiem. W szybko płynących górskich potokach, gdzie rozradzają się pstrągi, prawdopodobieństwo zapłodnienia ikry jest jeszcze wysokie i wynosi 80-90%. Niektóre gatunki ryb trą się tylko parami, np. łososie, pstrągi i szczupaki. Inne preferują tarło grupowe. Wzdręga chętnie przyłącza się do trących się stad innych gatunków ryb karpiowatych (płoci, leszczy). Stąd powstają mieszańce, które najczęściej nie mogą się dalej rozmnażać.
Termin rozpoczęcia tarła zależny jest od wystąpienia odpowiedniej temperatury wody. W okresach o niekorzystnej temperaturze wody tarto może się bardzo opóźniać. W takich latach młode pokolenia bywają nieliczne. Zależnie od wymaganej temperatury tarła ryby dzielimy na rozradzające się w okresie jesienno-zimowym, wiosennym i letnim. Od temperatury wody zależy również rozwój zapłodnionych jaj. Zależnie od gatunku ryby odbywać się on może w ciągu jednego dnia lub ciągnąć się miesiącami.
Czas rozwoju niezbędny do tego, aby nastąpił wylęg młodych ryb, mierzony jest stopniodniami (D°). Na przykład pstrąg potokowy potrzebuje 410 D°. Oznacza to. że ikra przy temperaturze wody 5 °C potrzebuje około 82 dni do wylęgu. Czas wylęgania się ikry określonego gatunku ryby wyliczony jest poprzez podzielenie sumy dziennej temperatury wody w okresie inkubacji przez jej średnia temperaturę. Wyższa temperatura wody skraca czas inkubacji. W 8 °C pstrąg potokowy wylęga się już po 51 dniach. Jeśli natomiast temperatura jest niższa i wynosi 2 °C, rozwój wylęgu przeciąga się do 205 dni. Przykład ten wyjaśnia bezpośrednią zależność długości rozwoju ikry (inkubacji) od temperatury wody. Czas inkubacji niektórych gatunków ryb w stopniodniach:
- pstrąg potokowy - 410 D°,
- łosoś - 410 do 420 D°,
- lipień - 200 D°,
- sum - 60 do 80 D°,
- okoń - 120 do 160 D°,
- szczupak - 120 do 155 D°,
- karp - 60 do 70 D°.
Aby nastąpił wylęg karpia przy temperaturze 15°C, potrzeba czterech dni (60 : 15 = 4). Tylko ryby o stosunkowo niedużych rozmiarach opiekują się potomstwem. Samce ciernika budują z fragmentów roślin gniazdo, w którym ikra jest pilnowana aż do chwili wylęgu. Aby wystarczająca ilość świeżej wody dopływała do środka gniazda, samiec wachlując przed wejściem płetwami piersiowymi wywołuje jej cyrkulację. Świeżo wyklute ryby mają woreczek żółtkowy, którego zawartością odżywiają się w pierwszych dniach życia. Dopiero gdy jego zapasy zostaną zużyte, rozpoczynają poszukiwania pokarmu w wodzie. Młoda ryba z woreczkiem żółtkowym nazywana jest larwą. Szybkość wzrostu młodych ryb uzależniona jest od ilości dostępnego pokarmu oraz temperatury wody. Najszybciej rosną ryby do chwili osiągnięcia dojrzałości płciowej. Rosną także i później, lecz znacznie wolniej. Wzrost ryb zależny jest również od pór roku; zimą rosną wolniej lub zgoła wcale, podczas gdy latem przy bogatych zasobach pokarmu i korzystnej temperaturze wody znacznie szybciej. Różnice szybkości wzrostu w różnych porach roku zaznaczają się pierścieniami przyrostów na łuskach. Jeśliby wyeliminować choroby, pasożyty, drapieżników, wędkarskie i sieciowe połowy, ryby mogłyby żyć od 5 do ponad 100 lat.
Istnieje ścisły związek pomiędzy wielkością ryby a długością jej życia. Przeciętny wiek życia różnych gatunków ryb wynosi:
- stynki - 5 lat,
- strzebli potokowej - 6,
- węgorza - 12,
- płoci - 12,
- lina - 13, sandacza - 14,
- glowacicy - 16,
- pstrąga potokowego - 30,
- karasia - 30,
- karpia - 40 i więcej,
- jesiotra zachodniego - 72,
- suma - 100 i więcej.
Wiele ryb spędza cale życie w jednym rejonie, jeśli nie zostaną zmuszone do opuszczenia go wskutek czynników zewnętrznych, takich jak obniżanie się poziomu wody i wysychanie zbiornika. Są jednak gatunki ryb podejmujące dalekie wędrówki do swych miejsc tarliskowych. Niektóre ciągną na tarło z morza do wód słodkich, m.in. łosoś, troć wędrowna i stynka. Zachowanie ich określa się anadromicznym. Inne gatunki, takie jak węgorz, wędrują na tarło z wód słodkich do morza. Nazywamy je katadromicznymi. Węgorze składają ikrę w Morzu Sargassowym, znanym lepiej pod nazwą Trójkąta Bermudzkiego. Młode ryby ponownie wracają do wód słodkich, podczas gdy wszystkie dorosłe węgorze giną po tarle. Nie zawsze dzieje się tak u łososi europejskich: część z nich ginie, lecz reszta, choć bardzo po tarle wyczerpana, dociera z powrotem do morza. Wędrówki tarłowe i przebieg tarła łososi i węgorzy nie zostały jeszcze we wszystkich szczegółach do końca poznane. |
|
|
|
gdzie żyją...
